8 bohaterów Powstania Warszawskiego

Nie byli wysokimi rangą oficerami, nie podejmowali wielkich decyzji politycznych. Dlatego często pomijani są w publikacjach naukowych czy podręcznikach szkolnych. Stanowili jednak wzór dla sobie współczesnych. W 73. rocznicę wybuchu Powstania na blogu Surge Polonia przedstawiamy sylwetki ośmiu wybranych Powstańców, których dokonania stanowią piękny przykład odwagi i bohaterstwa.

#8 „Morro” – Andrzej Romocki

Andrzej Romocki fot. sppw1944.org

Andrzej Romocki zwany był „Amorkiem”, bo podpisywał się „A. Morro”. Pod koniec sierpnia jego oddział odcięty został od pozostałych sił powstańczych i dzielnie odpierał ataki Niemców w piwnicach pałacu Zamoyskich. „Morro” i jego ludzie wiedzieli jednak, że aby ocaleć, muszą przebić się do Śródmieścia. Jedyną drogą był Ogród Saski – solidnie obsadzony przez siły okupanta.

Wpadli więc na szalony pomysł. W zdobycznych niemieckich panterkach i hełmach, pod osłoną nocy, udając oddział niemiecki, najzwyczajniej przemaszerowali przez pozycje wroga. Przy barykadzie strażnik polecił oddziałowi zawrócić. Jeden z powstańców odkrzyknął przytomnie czystym niemieckim: „Sami wiemy, dokąd mamy iść!”.

Do tego wydarzenia nawiązuje Lao Chce w utworze „Przebicie do Śródmieścia” z albumu „Powstanie Warszawskie”:

„Morro” poległ trafiony przez snajpera w serce. Miało to miejsce 15 września 1944 r. Osłaniał zwiad „berlingowców” na Górnym Czerniakowie. Miał 21 lat.

#7 Lajka równie ważna, co karabin – Stefan Bałuk

Stefan Bałuk fot. Wikipedia

Lajka, czyli aparat fotograficzny. Dowódca Stefana Bałuka zwykł mawiać o nim, że „o swoją lajkę i zapas filmów dbał równie jak o stena i magazynki”. Bałuk był jednym z kilkudziesięciu Cichociemnych uczestniczących w Powstaniu Warszawskim. Specjalizował się w działaniach wywiadowczych, był także fotografem. Jego pracy pokolenia Polaków zawdzięczają cenne zdjęcia dokumentujące powstańczą rzeczywistość.

Odznaczony został Orderem Virtuti Militari za przedarcie się przez pozycje niemieckie w rejonie Dworca Gdańskiego na Żoliborz, a potem do Zgrupowania Kampinos.

Stefan Bałuk przeżył Powstanie Warszawskie. Po zakończeniu wojny represjonowany był przez aparat bezpieczeństwa PRL. Skazany został na 2,5 roku więzienia za członkostwo w Armii Krajowej. Po zwolnieniu z więzienia przez wiele lat pracował jako fotograf w Warszawie.

#6 Snajper w spódnicy – Magdalena Grodzka-Gużkowska

Magdalena Grodzka-Gużkowska fot. Prószyński i S-ka

Magdalena Grodzka-Gużkowska podczas Powstania Warszawskiego walczyła w batalionie Kiliński i w ochronie sztabu. Zasłynęła zlikwidowaniem niemieckiego snajpera, który ostrzeliwał siły powstańcze z budynku Banku Gospodarstwa Krajowego przy skrzyżowaniu Alei Jerozolimskich z Nowym Światem (dzisiaj rondo de Gaulle’a).

Magdalena Grodzka-Gużkowska przeżyła Powstanie Warszawskie. Przez wiele lat wspomagała Polską Akcję Humanitarną, jest autorką licznych książek poświęconych zagadnieniom związanym z autyzmem. Za pomoc Żydom podczas wojny uhonorowana została tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

#5 Antek zwany Rozpylaczem – Antoni Godlewski

Antoni Godlewski fot. MPW

„Rozpylacz” szybko dorobił się sławy wśród Powstańców. Podziw budził jego wygląd: panterka, wysokie cholewy, pasy taśm do RKM i nieodłączny karabin sten. Jednak legendę zbudował przede wszystkim na umiejętnościach. W brawurowy sposób likwidował tzw. „gołębiarzy”, niemieckich snajperów. Miał zwyczaj zaznaczania kolejnych trafień na lufie karabinu – do 8 sierpnia znajdowało się na niej… osiemnaście rys.

Antoni Godlewski walczył w towarzystwie 13-letniego osieroconego chłopaka – Hochmana Zalmana, zwanego „Mikim Bandytą”. Młodziak pomagał mu organizować amunicję i składać raporty do dowództwa.

Antek poległ we wtorek, 8 sierpnia. Zmarł w wyniku postrzału z CKM w bramie kamienicy przy Alejach Jerozolimskich 23.

#4 „Ali” – August Agbola O’Brown

August Agbola O’Brown fot. MPW

Pochodzący z Nigerii August Agbola O’Brown, posługujący się pseudonimem „Ali”, uznawany jest za jedynego czarnoskórego Powstańca. Przed wojną August pracował jako muzyk jazzowy. Grywał w najlepszych warszawskich klubach. Miał żonę Polkę.

Niewiele wiadomo o dokonaniach Augusta podczas Powstania Warszawskiego. We wspomnieniach żołnierzy pojawia się wprawdzie motyw czarnoskórego ochotnika, który aktywnie włącza się w walkę z okupantem, jednak informacji tych nie da się całkowicie przypisać właśnie do „Aliego”.

Pewne jest natomiast, że widok Nigeryjczyka walczącego za swoją wybraną ojczyznę i ukochane miasto musiał działać krzepiąco na pozostałych Powstańców – często osamotnionych i ignorowanych przez świat. Warto uczciwie dodać, że w oddziałach powstańczych znajdowały się także niewielkie grupy m.in. Węgrów, Słowaków czy Żydów. Wszystko wskazuje na to, że Nigeryjczyk był tylko jeden.

#3 „Baśka Bomba” – Barbara Matys-Wysiadecka

Barbara Matys-Wysiadecka fot. cosmetix.com.pl

„Baśka” należała do Kobiecych Patroli Minerskich. Ten rodzaj służby wybrała, bo jak sama przyznawała, lubiła… szybkie efekty swoich działań. Zadaniem Barbary Matys-Wysiadeckiej podczas Powstania było przenoszenie materiałów wybuchowych, przebijanie przejść lub wysadzanie bram. Już 2 sierpnia „Baśka” wraz z towarzyszkami przetransportowała materiały wybuchowe i sprzęt minerski z ulicy Ordynackiej na ulicę Sienkiewicza. Ta pomoc pozwoliła na zdobycie czołgu, który później – jako „Chwat” – pomagał w walce z okupantem.

Po wojnie Barbary Matys-Wysiadeckiej nie ominęły represje. Nie udowodniono jej niczego, jednak zablokowano karierę na studiach medycznych. Swoje życie poświęciła karierze pielęgniarki.

#2 „Jacek” i „Placek” – Józef i Zygmunt Przewłoccy

Bracia Przewłoccy fot. sppw1944.org

Bracia Przewłoccy pełnili podczas Powstania Warszawskiego bardzo ważną funkcję. Jako harcerze odpowiedzialni byli za dostarczanie rozkazów, a także służbę łączników-zwiadowców. Zadanie było o tyle ważne, że Powstańcy rozdzieleni zostali przez wojska niemieckie, co przekładało się na trudności we wzajemnej komunikacji.

Swoją rolę dwóch bliźniaków odegrało wspaniale. W dziesiątym dniu Powstania „Jacek” i „Placek” dostarczyli ważne listy ze Śródmieścia do lasów chojnowskich i z powrotem. Bracia przedzierali się przez Czerniaków, Siekierki, Wilanów, częściowo kanałami.

Przejście całej trasy zajęło im zaledwie 21 godzin. Za wykonanie zadanie otrzymali Krzyże Walecznych. Jednak już kilka dni po bohaterskim czynie, jeden z braci, „Jacek”, poległ w wyniku wybuchu pocisku czołgowego.

#1 „Pałacyk Michla” – Józef Szczepański

Józef Szczepański fot. Wikipedia

Popularna piosenka, „Pałacyk Michla”, znana jest wszystkim patriotom. Jej autorem jest Józef Szczepański, jeden z kilkudziesięciu żołnierzy-poetów walczących w Powstaniu. Poza „Pałacykiem” Józef zostawił w spuściźnie Polakom utwory „Chłopcy silni jak stal”, „Czerwona zaraza” i wiele innych. Od kilkudziesięciu lat umacniają one ducha polskości i stanowią ważną część powstańczej poezji.

Do utworów Józefa Szczepańskiego skomponowano muzykę w ramach projektu „Ziutkowi na urodziny” – „Ziutek” to pseudonim Szczepańskiego.

Podczas Powstania był dowódcą jednej z drużyn „Parasola”. Walczył m.in. na Woli i Starym Mieście. 1 września został ciężko ranny. Przetransportowano go kanałami do Śródmieścia. Rany okazały się śmiertelne – Józef Szczepański zmarł 10 września. Za swoje dokonania został dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych, a pośmiertnie Orderem Virtuti Militari.

W Powstaniu Warszawskim wzięło udział tysiące bohaterów. Pamięć o ich dokonaniach jest obowiązkiem każdego patrioty. Dlatego w dniu 1 sierpnia gorąco zachęcam uczczenia minutą ciszy – równo o godzinie 17:00 – Powstańców Warszawskich, którzy przelewali krew za naszą wolność.