Kresy – 10 nieznanych miejsc, które musisz zobaczyć

Wilno, Kowno, Grodno czy Lwów – to najpopularniejsze cele polskich turystów decydujących się na wyprawę za wschodnie granice naszego kraju. Tymczasem na obszarze Litwy, Białorusi i Ukrainy, czyli dawnych Kresów Rzeczpospolitej, znajduje się wiele mniej popularnych miejsc wartych odwiedzenia. 

#10 Nadbałtyckie Zakopane – kurort w Połądze (Litwa)

Połąga to nadbałtycki kurort z ciekawą historią. Przez wieki była własnością władców Rzeczpospolitej, w XIX wieku przejął ją ród Tyszkiewiczów. W ciągu kilkudziesięciu lat przekształcili oni miasto w atrakcyjną miejscowość letniskową. Legenda mówi, że właśnie tam Adam Mickiewicz po raz pierwszy zobaczył morze. W okresie międzywojennym Połąga reklamowana była jako „Nadbałtyckie Zakopane”. Chętnie odwiedzali ją Witkacy czy Władysław Reymont. Ten ostatni dokończył w Połądze powieść „Chłopi”.

Będąc na miejscu, warto zwiedzić dziewiętnastowieczny Pałac Tyszkiewiczów (obecnie Muzeum Bursztynu), odpocząć w jednej z kilkunastu oryginalnych przedwojennych willi, a przede wszystkim – skorzystać z uroku plaż, które uwodziły pokolenia Polaków.

#9 „W nowogródzkiej stronie” – Dworek Mickiewiczów w Nowogródku (Białoruś)

Skoro o Mickiewiczu mowa – w stosunkowo nieodległym Nowogródku znajduje się dworek, w którym urodził się poeta. Wielokrotnie przebudowywany i odnawiany mieści obecnie Muzeum Adama Mickiewicza. Można obejrzeć w nim przedmioty, które należały do wieszcza lub członków jego rodziny.

Pewnym zgrzytem może okazać się dla zwiedzających adres – budynek znajduje się przy ulicy Lenina 1.

W samym Nowogródku warto zobaczyć ruiny zamku pamiętającego czasy Mendoga oraz stary kościół farny. Koniecznie należy też zanurzyć nogi w lodowatej Świtezi. Podobno wieczorami wciąż można dojrzeć bohaterów „Świtezianki” przechadzających się w pobliżu jej brzegów:

„Jakiż to chłopiec piękny i młody?
Jaka to obok dziewica?
Brzegami sinej Świtezi wody
Idą przy świetle księżyca”.

#8 Akerman – Białogród nad Dniestrem (Ukraina)

Z Mickiewiczem związane jest też inne ciekawe miejsce – Białogród nad Dniestrem. Nazwa ta używana jest stosunkowo krótko, bowiem od zakończenia II wojny światowej. Wcześniej znane było pod nazwą… Akerman. To tędy podróżował bohater „Stepów Akermańskich”.

Dzisiejszy Białogród nie przypomina tego opisywanego przez Mickiewicza, ale wciąż warto zobaczyć wiekowe stare miasto, którego historia sięga starożytności. Na szczególną uwagę zasługuje Cytadela Akermańska, jedna z największych fortyfikacji w Europie. Jej mury są wysokie na 15 metrów i ciągną się przez prawie 3 kilometry.

#7 Prezent za 15 milionów – Park Zofiówka w Humaniu (Ukraina)

Żyjący na przełomie XVIII i XIX wieku Stanisław Szczęsny Potocki stworzył go dla swojej żony Zofii Potockiej. Park nazwano na jej cześć „Zofiówką”. Koszt jego budowy był niewyobrażalny – wyniósł 15 milionów dawnych złotych. Potoccy zgromadzili w Zofiówce kilkaset gatunków drzew i roślin z całego świata oraz kilkadziesiąt rzeźb dłuta włoskich i greckich mistrzów. Rośliny do parku sprowadzono m.in. z Turcji i Egiptu, a ptaki z Ameryki.

Potocki kazał także stworzyć dwa sztuczne stawy połączone podwodną rzeką, największy wodotrysk w Europie oraz wodospad o wysokości 23 metrów. W XIX wieku Zofiówka zajmowała 160 hektarów, dbało o nią 200 ogrodników. Uznawana była za najpiękniejszy park w całej Europie. Całość przetrwała do dzisiaj i udostępniana jest turystom.

#6 Cud Ukrainy – Zamek w Chocimiu (Ukraina)

Chocimska twierdza to pięknie zachowany zamek, który pamięta dwie szczęśliwe bitwy prowadzone przez armie Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Pierwsza z nich odbyła się na przełomie września i października 1621 roku. Oblężone wojska polsko-litewsko-kozackie pokonały wówczas prawie dwukrotnie większe siły Turków. Podczas bitwy zmarł Jan Chodkiewicz – legendarny hetman wielki litewski, zwycięzca spod Kircholmu.

Role oblężonych i obleganych odwróciły się pół wieku później. W dniu 11 listopada 1673 roku wojska polsko-litewskie Jana Sobieskiego szturmem zdobyły umocnienia chocimskie, w których schroniła się armia turecka. Potyczka ta otworzyła Sobieskiemu drogę do tronu, zmieniając tym samym historię naszego kraju.

Dzisiaj położona nad brzegiem Dniestru forteca oferuje zwiedzającym nie tylko wspaniałą historię, ale i niezapomniane widoki.

#5 Brama do Polski – Kamieniec Podolski (Ukraina)

Pisząc o Chocimiu, nie sposób pominąć Kamieniec Podolski. Twierdza przez wieki strzegła południowo-wschodnich rubieży Rzeczpospolitej. Ze względu na położenie i zastosowane rozwiązania obronne Kamieniec długo był fortecą nie do zdobycia. Zmieniło się to w 1672 roku. Zaniedbana i źle zarządzana uległa Turkom, którzy pozostali w niej na 27 lat. Wydarzenie to odbiło się głośnym echem w ówczesnej Rzeczpospolitej.

To właśnie tę przegraną bitwę upamiętnił Henryk Sienkiewicz w „Panu Wołodyjowskim”. W murach Kamieńca Podolskiego ginie najsłynniejszy bohater polskiej prozy – Michał Jerzy Wołodyjowski, słynny „Mały Rycerz”.

Forteca przetrwała w dość dobrym stanie do czasów współczesnych. Stanowi jeden z najchętniej odwiedzanych obiektów zabytkowych na terenie Ukrainy.

#4 Historia wyryta w drewnie – cerkwie w Drohobyczu (Ukraina)

Drohobycz, miasto położone na zachodzie Ukrainy, może pochwalić się wieloma zabytkami ważnymi dla Polaków i Ukraińców. Do najbardziej malowniczych należą drewniane cerkwie pamiętające XVI wiek. Cerkiew pw. św. Jura czy dawna Cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego pozwalają przenieść się w czasie i poczuć atmosferę dawnego pogranicza Rzeczpospolitej Obojga Narodów.

W Drohobyczu warto też odwiedzić dom Brunona Schulza i willę Bianki, w której obejrzeć można zachowane freski pisarza oraz obrazy hrabiów Lanckorońskich. O związku miasta z polską historią przypomina pomnik Adama Mickiewicza z 1894 roku ufundowany przez społeczność miasta z okazji setnej rocznicy insurekcji kościuszkowskiej.

#3 Twierdza Sapiehów – Pałac w Różanie (Białoruś)

Zwiedzając popularne wśród turystów Grodno, warto nadrobić kilka kilometrów i udać się do Różany. Dzisiaj jest to niewielka miejscowość, jednak jeszcze dwa wieki temu była to siedziba jednego z najpotężniejszych rodów dawnej Rzeczpospolitej – Sapiehów. O tych czasach przypominają malownicze ruiny pałacu, które wciąż zdumiewają swoją wielkością.

Różański Pałac pamięta wszystkie ważne epizody polskiej historii od XVIII wieku. W czasach swojej świetności była to największa rezydencja szlachecka w tej części kraju. Zawierała własną galerię obrazów, teatr i bibliotekę.

Kilkakrotnie podejmowano próby odbudowy gniazda rodowego Sapiehów. Mimo to obiekt wciąż pozostaje ruiną – być może w przyszłości znajdzie się inwestor, który zaryzykuje jego rewitalizację.

#2 Miejsce urodzin króla – Zamek w Olesku (Ukraina)

Zamek w Olesku to piękny obiekt, który od wieków ozdabia krajobraz okolicy. Był własnością wielu szlacheckich rodzin: Sienieńskich z Sienna, Daniłowiczów, a następnie Sobieskich i Rzewuskich. Ważną datą w jego historii jest 1629 rok. Wówczas Teofila Sobieska, odwiedzając swoją matkę, urodziła w jego murach Jana Sobieskiego, przyszłego króla.

Od 1975 roku we wnętrzach zamku mieści się filia Lwowskiej Galerii Sztuki. Można w niej podziwiać dzieła dawnych polskich mistrzów – liczne portrety przedstawiające m.in. Stefana Batorego, Jana Zamojskiego, Zygmunta III Wazę, obrazy o tematyce religijnej oraz bardzo cenną „Bitwę pod Kłuszynem” pędzla Szymona Boguszowicza.

#1 W stepie szerokim – Rezerwat Askania Nowa (Ukraina)

Dawniej na Kresach Wschodnich przeważał krajobraz stepowy. Słynne Dzikie Pola rozciągające się na wschód od Dniepru pozbawione były osiadłej ludności, zatem miejscowi możnowładcy chętnie przyjmowali osadników, nie pytając się o majątek czy przynależność stanową. Tereny te szybko stały się rajem dla wszelkiej maści awanturników, którzy karierę robili przy wydatnej pomocy szabli i samopału.

W dzisiejszej Ukrainie krajobraz dawnego stepu został praktycznie zatracony. Istnieją jednak rezerwaty, które chronią jego pozostałości. Jednym z nich jest ten w Askanii Nowej. Można podziwiać tam nie tylko 11 tysięcy hektarów dziewiczego ukraińskiego stepu, lecz także mnóstwo unikatowych gatunków roślin i zwierząt, m.in. Konie Przewalskiego, bizony i zebry.