Biało-czerwone, barwy niezwyciężone

2 maja to Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej. Z tej okazji przygotowaliśmy dla Was wpis dotyczący dwóch kolorów, które wspólnie składają się na najważniejszy symbol narodowy Polaków.

Orła cień

Znana legenda o Lechu, Czechu i Rusie, której pierwsza wersja pochodzi z kronik datowanych na XIII wiek, wywodzi polskie barwy narodowe od symbolicznego wizerunku białego orła na tle czerwonego, wieczornego nieba. Taki widok miał zainspirować słowiańskiego księcia Lecha do stworzenia własnego państwa – Polski.

Tej legendarnej wizji nie można odmówić uroku. Prawda historyczna o polskich barwach narodowych – jak zawsze w tego typu przypadkach – jest jednak nieco bardziej skomplikowana.

W czasach średniowiecznych poszczególne rody rycerskie używały różnorodnych znaków rozpoznawczych. Wśród wielu motywów do najpopularniejszych należało właśnie przedstawienie orła. W różnych odmianach widniało ono na herbach wielu ówczesnych możnowładców – przede wszystkim z linii Piastów. Orła białego na tle czerwonym używał jeden z nich – Przemysł II. W 1295 roku koronowany został na króla Polski, a swoje prywatne barwy przeniósł na cały kraj.

Jan Matejko, fragment Bitwy pod Grunwaldem.

Sto lat później biały orzeł na czerwonym tle był już akceptowanym przez wszystkich symbolem ogólnonarodowym. Jan Długosz tak opisywał najważniejszą chorągiew biorącą udział w bitwie pod Grunwaldem:

Pierwsza była chorągiew wielka ziemi krakowskiej, której znakiem był biały orzeł w koronie z rozpiętymi skrzydłami na czerwonym polu. Znajdowali się w jej szeregach wszyscy znaczniejsi panowie i rycerze polscy, wszyscy weterani i wyćwiczeni w bojach.

Pierwszą normą prawną dotyczącą polskich barw narodowych była uchwała z czasów powstania listopadowego. Dotyczyła ona biało-czerwonej kokardy narodowej, która kolorystycznie miała nawiązywać do herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Kwestię flagi w dzisiejszym rozumieniu uregulowała z kolei uchwała Sejmu Ustawodawczego pochodząca z 1919 roku:

Za barwy Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się kolor biały i czerwony w podłużnych pasach równoległych, z których górny – biały, dolny zaś – czerwony.

Ustalenie potwierdzały kolejne regulacje. Ostatnia z nich to ustawa o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych. Pochodzi z dnia 31 stycznia 1980 r. Od tej pory była kilkakrotnie nowelizowana.

Jakub Sobieski, fragment Rolki Sztokholmskiej z XVII w.

Karmazyn czy cynober?

Obecnie za flagę Polski uznaje się prostokątną tkaninę o proporcji 5:8 posiadającą barwy narodowe ułożone względem siebie w dwóch poziomych równoległych pasach tej samej wielkości. Górny z nich powinien być biały, a dolny czerwony. Ustawa z 1980 roku ustanowiła także wariant flagi z godłem na górnym, białym pasie.

Flaga z godłem.

Biel polskiej flagi zgodnie z obowiązującą ustawą nie jest idealna i zawiera domieszkę szarości – na tyle niewielką, że z reguły pozostaje niezauważona. Szczególnie przez facetów. Z kolei czerwień ma odcień cynoberu. Przed wojną przez wiele lat wykorzystywano czerwień karmazynową – ciemniejszą i powszechnie uznawaną za bardziej szlachetną.

Biel na polskiej fladze w wymiarze heraldycznym oznacza uczciwość, niewinność, pokorę, natomiast czerwień – odwagę i waleczność.

Bandera na swoje miejsce

W czasach PRL wywieszanie flag przez obywateli w dni inne niż świąteczne było zabronione. Zakaz zniesiono w 1989 roku. Od tej pory każdy może eksponować polską flagę kiedy tylko zechce. Istnieją jednak pewne zasady jej prezentacji, których należy przestrzegać.

Przede wszystkim – flaga to jeden z najważniejszych narodowych symboli i jako takiemu należy mu się szczególny szacunek. Flag nie powinno się zgniatać, brudzić, oznaczać dodatkowymi znakami czy napisami, a zniszczenie zużytej flagi powinno poprzedzić niepubliczne przecięcie jej wzdłuż linii zmiany koloru.

Flaga wywieszona w pionie powinna mieć barwę białą po lewej stronie (z perspektywy oglądającego). Musi być również widoczna, co oznacza, że po zapadnięciu zmroku powinno się ją albo oświetlić, albo zdjąć. W żadnej sytuacji flaga nie powinna dotykać ziemi – w ujęciu symbolicznym jest to bowiem wyraz poddania się.

Wielu Polaków zamiast standardowej flagi używa wariantu ujętego w ustawie z 1980 roku posiadającego godło państwowe na górnym pasie, czyli bandery państwowej. Flaga ta przysługuje jednak tylko niektórym podmiotom – poza statkami także portom, lotniskom czy placówkom dyplomatycznym. W tym przypadku balkon czy okno mieszkania nie jest najwłaściwszym miejscem.

Kiedy wywieszać flagę?

Flagę zwykło się wywieszać cztery razy w roku – 2 maja (Dzień Flagi RP), 3 maja (Święto Narodowe Trzeciego Maja), 15 sierpnia (Święto Wojska Polskiego) i 11 listopada (Narodowe Święto Niepodległości).

W kalendarzu świąt państwowym nie brakuje jednak dat, które są godne uhonorowania poprzez ekspozycję flagi. Osoby chcące dać z siebie nieco więcej mogą prezentować barwy narodowe także 1 sierpnia (wybuch powstania warszawskiego) czy 1 marca (Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”). W niektórych krajach zachodnich praktykuje się wywieszanie flagi narodowej w dniu urodzin członka rodziny czy podczas innych uroczystości rodzinnych.

A kiedy Wy wywieszacie flagę? Piszcie w komentarzach.